Απλά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας

Απλά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας Η διαλεκτική σχέση του ουτοπικού ή του μυθικού με το πραγματικό ή το ρεαλιστικό ή πώς περάσαμε από το ιδεολογικό,πολιτικό και κοινωνικό εποικοδόμημα του Μαρξισμού στο μύθο του Νεοφιλελευθερισμού περί Παγκοσμιοποιημένης Οικονομίας ως προϋπόθεση Παγκόσμιας Ανάπτυξης. Είναι πραγματικά άθλος η απόπειρα κατανόησης του δυσνόητου και πολυσύνθετου οικονομικού και πολιτικού διεθνούς περιβάλλοντος εις τρόπον ώστε να εξαχθούν πρακτικά συμπεράσματα,ικανά να μας επιτρέψουν τουλάχιστον να συνειδητοποιήσουμε ότι πέρασε ανεπίστρεπτα η εποχή της αθωότητας. Ζούμε πλέον στην εποχή του Διεθνούς Χρηματιστηριακού Κεφαλαίου,που με απόλυτη στυγνότητα ελέγχει την ενέργεια,τα τρόφιμα και το γονιδιακό απόθεμα του Πλανήτη,με απόλυτο γνώμονα το κέρδος! Με μικρές θεωρητικές ενότητες θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε το έσχατο αυτό πρόβλημα-πρόκληση στην ιστορία του ανθρώπου,με το δεδομένο ότι δεν αντιμετωπίζεται με τους συνήθεις πολιτικούς όρους,επειδή πλέον είναι ανεπαρκείς. Με ιατρική ορολογία,τα φάρμακα που διαθέτουμε για να αμυνθούμε στο Διεθνές Χρηματιστηριακό Κεφάλαιο,είναι περασμένης γενιάς! Τι θα κάνουμε λοιπόν; Πρώτ’απ’όλα θα επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε τη φύση και την έκταση του προβλήματος ή πώς οδηγηθήκαμε στις σημερινές ανελαστικές συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής ασφυξίας με τη φτώχια να χτυπάει την πόρτα μας! Και το πρώτο βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι «αν μπορούμε να κάνουμε λόγο για Ανάπτυξη χωρίς την οικονομία της αγοράς». Έχουμε την άποψη ότι ακόμη κι αν δεν απαντήσουμε καταφατικά στο ερώτημα αυτό είναι σίγουρο ότι η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής ή όπως αλλιώς θα βαφτίσουμε μια τέτοια στρατηγική επιλογή,θα οδηγήσει στην οικονομική στασιμότητα,στην ύφεση και τελικά στην κατάρρευση του κοινωνικοοικονομικού εποικοδομήματος,που στηρίζεται σ’αυτήν την επιλογή.Αν μάλιστα θελήσουμε να επιβραδύνουμε την κατάρρευση με ημίμετρα,όπως για παράδειγμα με την εφαρμογή σταθεροποιητικών προγραμμάτων ισοπεδωτικής λιτότητας,τότε το μόνο που θα επιτύχουμε είναι η περαιτέρω σύνθλιψη των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων και η ματαίωση τις προοπτικής για καλύτερες μέρες,που δε θα έλθουν ποτέ και για κανέναν! Επομένως αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος τη σοσιαλιστική ουτοπία του πρόσφατου παρελθόντος,θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να ψάξουμε αλλού για νέα ιδεοπολιτικά ερείσματα για να σχεδιάσουμε το οικονομικό και πολιτικό μας μέλλον. Από του σημείου αυτού και εξής η οποιαδήποτε ερμηνεία των δεδομένων που οδήγησαν σ’αυτό το αποτέλεσμα δεν αναιρεί τα ίδια τα γεγονότα και δυσυχώς δεν αφήνει περιθώρια για μια δεύτερη απόπειρα επανάληψης ενός πειράματος,το οποίο από γοητευτικό έως ονειρικό,που ήταν στην αρχή, κατέληξε να γίνει εφιάλτης με την αλβανοποίηση των οικονομιών των πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών! Θέλετε να αποδώσουμε ευθύνες στα πρόσωπα;Θέλετε να καταδικάσουμε επιμέρους επιλογές και αποφάσεις;Το βέβαιο είναι ότι η υπεροψία του κεφαλαίου σήμερα εκπηγάζει από την εξαφάνιση του αντίπαλου δέους,που λειτουργεί μάλιστα και σαν «μπαμπούλας»,όταν κάποιοι νοσταλγοί επιχειρούν να το ανασύρουν ως εφεδρική προοπτική για την αντιμετώπιση των τρεχόντων προβλημάτων. Έτσι τα κοινοβουλευτικά κόμματα που συνεχίζουν να έχουν ορθόδοξη μαρξιστική ιδεολογία,μπορεί να έχουν λογικές πρακτικής δράσης,που έχουν και αυτές την αξία τους σαν μέσα πίεσης,αδυνατούν όμως να διεισδύσουν στις πλατιές λαϊκές μάζες,γιατί έχουν χάσει αυτό που λέμε «έξωθεν καλή μαρτυρία». Και για να μη μακρυγορούμε:Χωρίς να αγνοούμε επιδεικτικά το πρόσφατο αριστερό πρόσωπο της ουτοπίας,είναι καιρός να παραδεχτούμε ότι το κοινωνικοοικονομικό μοντέλο ανάπτυξης που επιχείρησε ιστορικά να εφαρμόσει ο σοσιαλισμός ήταν αδιέξοδο! Ο Παράδεισος δεν ήλθε ποτέ «επί γης»! Αντίθετα,οικοδομήθηκε ένα καταπιεστικό πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας,που συντήρησε τελικά τις κοινωνικές αδικίες και αν μη τι άλλο δεν οδήγησε στην ανάπτυξη. Και τι ακολούθησε; Η κατάρρευση,οι συνακόλουθες αποκρατικοποιήσεις,η επιδείνωση της φτώχιας και η επικράτηση των πλέον ανήθικων κονόνων της οικονομίας της αγοράς! Αν η κρατικοδίαιτη οικονομία της σοσιαλιστικής ουτοπίας επομένως δεν οδήγησε στην Ανάπτυξη, καιρός να δοκιμάσουμε τη νεοφιλελεύθερη οικονομική συνταγή που συνδέει την Ανάπτυξη με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Τι είναι λοιπόν,στη Νεοφιλελεύθερη λογική,Ανάπτυξη; Μα η απόλυτη ελευθερία κυκλοφορίας κεφαλαίων,η κατάργηση των συνοριακών φραγμών και κανονισμών,η εντατικοποίηση του εμπορίου και των ελεύθερων συναλλαγών,η απόλυτη δηλαδή αλληλεξάρτηση των οικονομιών όλων των χωρών. Φανταστείτε τότε τον παράδεισο επί της γης:Το διεθνές κεφάλαιο επενδύεται κερδοφόρα και…όλοι είναι ευχαριστημένοι έως ευτυχισμένοι από μια τέτοια εξέλιξη! Φύλακες άγγελοι αυτής της προοπτικής η Παγκόσμια Τράπεζα,το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο,ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου και ο Οργανισμός Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης. Οι ντιρεκτίβες των οργάνων αυτών έχουν απόλυτη αξία και καθορίζουν πλέον την πιστοληπτική ικανότητα μιας χώρας και τη δυνατότητά της να μετέχει ενεργά σ’αυτή τη διαδικασία ανάπτυξης που έχει προγραμματιστεί από τα οικονομικά διευθυντήρια του Διεθνούς Κεφαλαίου. Αλλά για ποια Ανάπτυξη μιλάμε; Μα φυσικά μιλάμε για την άνθιση του χρηματιστηριακού κεφαλαίου,την εκρηκτική εξέλιξη των τεχνοεπιστημών,τις επαναστατικές εφαρμογές της πληροφορικής,που εδραίωσε την επιχειρούμενη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας,ενώ οδηγεί σταδιακά στην παγίωση ενός ενιαίου οικονομικού μοντέλου με τη δικτύωση του πλανήτη. Και η ανάπτυξη της κοινωνίας; Ας μη γελιόμαστε! Ο Νεοφιλελεύθερος προσκρούστης επιβάλλει μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας που έχουν ως αποστολή τη σύγκλιση των επιμέρους οικονομιών με την παγκόσμια οικονομία.Για την κοινωνία και του πολίτες ούτε λόγος! Η κοινωνία ερμηνεύεται λογιστικά και το κράτος πρόνοιας…ανήκει σε άλλες εποχές! Η φτώχια,η ανεργία,η υποαπασχόληση είναι οπωσδήποτε ενοχλητικές έννοιες αλλά δεν μπορούν να ανακόψουν την προδιαγεγραμμένη πορεία σύγκλισης των οικονομιών. Οι άνθρωποι ας βρουν τρόπους να επιβιώσουν.Διαφορετικά είναι καλύτερα να πεθάνουν όσο γίνεται πιο γρήγορα! Μπορεί τα συμπεράσματα αυτά να σας φαίνονται σκληρά,αλλά η ίδια η νεοφιλελεύθερη πραγματικότητα είναι σκληρότερη. Η βελτίωση για παράδειγμα των δεικτών της οικονομίας βασίζεται στη μείωση του πληθωρισμού,στην αύξηση των δημοσίων εσόδων και στη μείωση των κρατικών δαπανών.Απλή συνταγή που όμως έχει ως αποδέκτη της όχι το χρηματιστηριακό κεφάλαιο αλλά τους μισθοσυντήρητους και τους συνταξιούχους! Μια γκρίζα πραγματικότητα:Στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία ποιος τελικά παίρνει τις αποφάσεις; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό ή θεωρητικό. Ποιος τελικά κυβερνά σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας;Πρόκειται για ένα καίριο ερώτημα που υποδηλώνει ελάχιστες μόνο αρνητικές παραμέτρους της εφιαλτικής νεοφιλελεύθερης ουτοπίας που εισαγάγαμε στη ζωή μας,για να εξορκίσουμε τη σοσιαλιστική ουτοπία! Μας λένε οι αναλυτές,για παράδειγμα, πως η άνοδος της τιμής του πετρελαίου είναι κατά κύριο λόγο πλασματική και προϊόν χρηματιστηριακών παιχνιδιών με στόχο την κερδοσκοπία,χωρίς βεβαίως να μη συνυπολογίζουν τις συναλλαγματικές ισορροπίες των νομισμάτων και την αυξημένη ζήτηση του προϊόντος από την Κίνα και δευτερευόντως από την Ινδία. Το συμπέρασμα όμως είναι ότι δεν υπάρχουν πρωτεύοντες μηχανισμοί για να ελεγχθεί η κερδοσκοπία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου,που ανεξέλεγκτο θα οδηγήσει τελικά στην απόλυτη φτώχια και εξαθλίωση τα δύο τρίτα του πληθυσμού! Αν μάλιστα επεκτείνουμε το συμπέρασμα αυτό και σε άλλους τομείς του σύγχρονου οικονομικού προϊόντος,γρήγορα θα διαπιστώσουμε ότι η σημερινή κοινοβουλευτική εξουσία είναι αμφίβολο ότι μπορεί να ελέγξει,ακόμη κι αν το θέλει, π.χ.το πλέγμα των αναπτυγμένων δικτύων πληροφορικής,που προωθούν τη λογική της ανταγωνιστικότητας και διαμορφώνουν το μοντέλο του απομονωμένου χρήστη,που καταναλώνει τα προϊόντα τους,όποια κι αν είναι αυτά. Και ποιο είναι το μέλλον αυτού του κόσμου;Μα η επιστροφή στη φτώχια,στη μιζέρια,στην ανεργία,σ’ένα γκρίζο τοπίο από την οικολογική λεηλασία!Τότε η έκρηξη της βίας θα είναι το τέλος της ουτοπίας που ζούμε σήμερα.Γιατί ποιος θα συγκαρατήσει τα δύο τρίτα των φτωχών και των εξαθλιωμένων να στραφούν εναντίον των «εκλεκτών»της παγκοσμιοποίησης;Και το χειρότερο απ’όλα θα είναι η έλλειψη προοπτικής σ’αυτή την κοινωνική έκρηξη.Να γκρεμίσεις ένα σύστημα που σου κάνει πλύση εγκεφάλου,σε χρησιμοποιεί,ελέγχει τα γονίδιά σου,προκαθορίζει τη «χρήση»σου και έπειτα σε πετάει στο καλάθι των αχρήτων; Έ,και;μετά τι θα γίνει;Θα αναζητήσουμε τη χαμένη κοινωνικότητά μας;Θα οικοδομήσουμε εξαρχής το μέλλον μας;και με ποια υλικά; Ύστερα από δυο ή τρεις γενιές «μεταλλαγμένων»ανθρώπων,που δε θα ξέρουν τίποτα για το παρελθόν τους είναι σίγουρο πως δε θα μπορούν να «φανταστούν»ένα διαφορετικό μέλλον για τους εαυτούς τους και τους άλλους! Πρέπει λοιπόν να ομολογήσουμε(και το κάνουμε ήδη στην πράξη)ότι βρισκόμαστε μπροστά σ’ένα συνολικό αδιέξοδο που βάζει σε δοκιμασία θεμελιώδεις αξίες της πολιτικής Δημοκρατίας.Έχουμε όμως αποδεχθεί ότι η συνολική αμφισβήτηση των αρχών της Δημοκρατίας θα οδηγήσει στο χάος ή στην απαράδεκτη οπισθοδρόμηση σε ολοκληρωτικά καθεστώτα,που δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα απ’όσα προσπάθησαν να επιλύσουν. Ο θεωρητικός του «τέλους της ιστορίας»,ο Φράνσις Φουκογιάμα,αν και βιάστηκε να διατυπώσει αυτή τη θεωρία,επηρεασμένος από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης,έσπευσε να δηλώσει: «Συνεχίζω να πιστεύω ότι κανένας δεν έχει να προσφέρει ή να επιδείξει αυτή τη στιγμή άλλους θεσμούς,βάσει των οποίων μπορεί να οργανωθεί μια σύγχρονη κοινωνία.Επιμένω ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική πρόταση,που μπορεί να αγνοήσει το σύστημα της αγοράς και της δημοκρατίας!» Άρα αυτά που αποτελούν σήμερα σταθερά σημεία πολιτικής και οικονομικής αναφοράς είναι το σύστημα της αγοράς και η δημοκρατία. Και φυσικά,κατά την άποψή μας,είναι εντελώς παρωχημένο να μιλάμε για δεξιά ή αριστερή διαχείριση της αγοράς,αφού το κεφάλαιο είναι διεθνοποιημένο και επιβάλλει τους δικούς του όρους στη δημοσιονομική διαχείριση,είτε το θέλουμε είτε όχι! Και τότε τι κάνουμε;Ποιον θα επικαλεστούμε για να μας σώσει;Ποιος θα διαχειριστεί αυτή την αγορά,με αυτούς τους όρους του διεθνούς κεφαλαίου,αλλά με προοπτικές δημοκρατίας; Ο Ignacio Ramonet,σε άρθρο του με τίτλο «Ανάγκη για ουτοπία» στη Le Monde Diplomatiqe,γράφει: «Ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες χώρες η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού συνοδεύεται από σημαντική μείωση του ρόλου των δημόσιων φορέων,ξεκινώντας από τα Κοινοβούλια,καθώς και από την οικολογική λεηλασία,την έκρηξη των ανισοτήτων καθώς και τη μαζική επιστροφή της φτώχιας και της ανεργίας!Πρόκειται για την άρνηση του σύγχρονου κράτους και της ιδιότητας του πολίτη ». Σ’ολ’αυτά προσθέστε τη διεθνή αρνητική οικονομική συγκυρία,την έκρηξη του χρηματιστηριακού «καπέλου»στην τιμή του πετρελαίου,τη διεθνή χρηματιστηριακή κρίση,την ασύλληπτη οικολογική λεηλασία,την έκρηξη της τιμής των τροφίμων διεθνώς για να καταλάβετε πως περάσαμε ανεπίστρεπτα στην εποχή της φτώχιας! Και τι μας απομένει να κάνουμε; Μα ό,τι κάνει πάντα ο άνθρωπος,όταν φτάνει σε αδιέξοδο:Να εφεύρει μια νέα ουτοπία και ν’αγωνιστεί για να την επιβάλει!. Οι σταθερές της κοινωνίας του μέλλοντος ή αν θέλετε του προσδοκώμενου παρόντος είναι αναγκαστικά η αγορά,σε συνθήκες παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, και η δημοκρατία ως εγγύηση για το ανθρώπινο πρόσωπο της κοινωνίας που ονειρευόμαστε.Ποιος λοιπόν θα διαχειριστεί αυτή την κοινωνία της προσδοκίας ή αλλιώς τη νέα γη της επαγγελίας; Με παραδείγματα αποδείξαμε στα προηγούμενα μαθήματα ότι η σημερινή πολιτική εξουσία και τα κόμματα αδυνατούν να ασκήσουν το ρυθμιστικό τους ρόλο στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν και για τους προφανείς λόγους που αναλύσαμε. Άρα έχουμε κενό διαχείρισης του συστήματος της αγοράς,στοιχείο που πρέπει να αξιοποιήσουμε περαιτέρω υπό το πρίσμα πάντοτε της δημοκρατίας,που παραμένει ο μόνος σταθερός όρος στην πραγματικότητα που εξετάζουμε. Αν βρούμε επομένως το διαχειριστή,ποια θα είναι η στρατηγική διαχείρισης της αγοράς;Με άλλα λόγια ποια κοινωνία θα κληθεί να διαχειριστεί αυτός που θα διαδεχτεί ως πολιτικός ταγός τα ξεπερασμένα πολιτικά κόμματα; Την κοινωνία των φτωχών,των άνεργων,των υποαπασχολούμενων ή των απασχολήσιμων;Ή μήπως πρέπει επιτέλους να’χουμε στο νου μας ένα μοντέλο διαχείρισης της αγοράς,που θα προαπαιτεί την κοινωνική ευαισθησία του συστήματος ή όπως θα λέγαμε με όρους άλλων εποχών για την οικονομία της αγοράς με ανθρώπινο πρόσωπο(κατά το ουτοπικό σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο); Εδώ ακριβώς αρχίζει το μεγάλο στοίχημα της νέας ουτοπίας που ονειρευόμαστε:Ο άνθρωπος,η κοινωνία και το περιβάλλον είναι ένα ενιαίο σύνολο και η όποια απόφαση καλείται να πάρει ο διαχειριστής του συστήματος πρέπει να είναι απόλυτα εναρμονισμένη και με τους τρεις αυτούς παράγοντες.Όταν π.χ. κάτι θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον, άμεσα πλήττεται ο εξανθρωπισμός της κοινωνίας και αυτό επομένως αντίκειται στην ουσία της δημοκρατίας, που είναι κατά βάση ανθρωπισμός! Έτσι θα πορευτούμε στη νέα κοινωνία που ονειρευόμαστε! Αναγκαστικά οικονομία της αγοράς,αλλά με υπομόχλιο τη δημοκρατία και στόχο το ανθρώπινο πρόσωπο της κοινωνίας! Ζητάμε πολλά; Είναι τα ελάχιστα που πρέπει να εγγυηθεί εκείνος θα κληθεί πλέον να κυβερνήσει. Για την οικονομία της αγοράς ούτε λόγος να γίνεται.Είτε το θέλουμε είτε όχι ο οικονομικός μονόδρομος είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς πολιτικοοικονομικών εξελίξεων,που μεθοδεύτηκαν στον αντίποδα του σοσιαλισμού και πέτυχαν να βάλουν στο χέρι το διεθνές κεφάλαιο(άλλο που δεν ήθελε),την ενέργεια και τα τρόφιμα. Μας μένει όμως η δημοκρατία και οι θεσμοί της,για να διαχειριστούμε την οικονομία της αγοράς με στόχο να οικοδομήσουμε μια κοινωνία με ανθρώπινο πρόσωπο. Θέλετε να παραδεχτούμε πως μας απομένουν πολύ λίγα να κάνουμε με τις θηλιές της οικονομίας της αγοράς;Να συμφωνήσω μαζί σας. Θέλετε να συμφωνήσουμε πως η εξωτερική πολιτική,η άμυνα και η ασφάλεια της χώρας προραμόζονται σε νόρμες που επιβάλλονται έξωθεν; Ποιος όμως μάς εμποδίζει να αποκτήσουμε ένα ανθρώπινο ρυθμιστικό σχέδιο για το λεκανοπέδιο της Αττικής,που θα αποτρέψει και τους υπόλοιπους έλληνες να έρθουν στην Αθήνα; Ποιος μας εμποδίζει να αναρτήσουμε δασικούς χάρτες,να φτιάξουμε δασολόγιο και κτηματολόγιο,ώστε να τελειώνουμε οριστικά με το θέμα των πυρκαγιών στα δάση; Ποιος μας εμποδίζει να αναπτύξουμε λειτουργικά και ανθρώπινα το Εθνικό Σύστημα Παιδείας,διεκδικώντας επιτέλους π.χ. να έχουμε τόσα κρεβάτια εντατικής,όσα είναι απαραίτητα για να μην αποφασίζουν οι γιατροί ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει; Ποιος μας εμποδίζει να υιοθετήσουμε ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα με ορίζοντα δεκαετίας,ώστε να γνωρίζουν οι πάντες πώς θα οργανώσουν τη ζωή τους για τα επόμενα δέκα χρόνια; Ποιος μας εμποδίζει σε μια νύχτα να καταργήσουμε τη γραφειοκρατία τη ρουσφετολογία και την αναξιοκρατία; Ποιος μας εμποδίζει να υιοθετήσουμε ένα αντικειμενικό σύστημα προμηθειών του Δημοσίου,απόλυτα διαφανές και αναρτημένο στο Διαδύκτιο,ώστε μία καρφίτσα να στοιχίζει στο Δημόσιο το ίδιο ακριβώς ποσό,είτε στην Αθήνα είτε στην Αλεξανδρούπολη; Ποιος μας εμποδίζει να σβήσουμε εδώ και τώρα την ανασφάλιστη,τη μαύρη εργασία; Να καταπολεμήσουμε με δυό κινήσεις την εισφοροδιαφυγή; Το διεθνές κεφάλαιο;Οι Αμερικάνοι,οι Ρώσοι,τα ντόπια μονοπώλια; Αν θέλετε να αποτρέψουμε το γκρίζο μέλλον μας,βγάλτε τη λάσπη από τα μάτια και απαιτήστε αυτά που μας ανήκουν! Ούτε ο δικομματισμός,ούτε ο τρικομματισμός είναι το αίτιο της κατάντιας μας! Είναι το απόλυτο βόλεμά μας στους μέτριους και τους ανίκανους!